پیش از هرچیز از تلاش‌های بی‌سابقه و بی‌نظیر صورت گرفته در تمام سطوح سازمان در مسیر توسعه ایمنی فولاد خوزستان تشکر و قدردانی می‌کنم. ایمنی در تعریف علمی یعنی میزان دوری از خط. این میزان با سنجه‌ها و شاخص‌هایی اندازه‌گیری می‌شود که هدف‌گذاری و پایش آنها بر اساس سیستم شناسایی و ارزیابی ریسک تعیین می‌شود.
ماهیت صنعت حادثه‌خیز است
دستیابی به هدف حادثه صفر (Zero Accident) کاری بزرگ است که دستیابی به آن نیازمند تحقق پیش نیازهای متعددی است. شرکت‌های فولادساز بزرگ دنیا رسیدن به حادثه صفر (حوادث شدید و خیلی شدید) را برای سه سال آینده هدف‌گذاری کرده‌اند. در علم ایمنی برای دستیابی به حادثه صفر تحقق پنج شاخص ضروری است. اولین شاخص شاخص تفکر ایمن‌محور مدیریت است. دومین شاخص به محیط کار ایمن اشاره دارد. سومین شاخص شامل تجهیزات ایمن را نشانه رفته است. فرآیندهای ایمن چهارمین شاخص است و پنجمین شاخص رفتار ایمن شاغلین است.
بر اساس مطالعات و تحقیق‌های صورت گرفته، رفتار غیرایمن شاغلین در حدود ۹۰ درصد از موارد زمینه‌ساز وقوع حادثه را تشکیل می‌دهند. بدان معنا که ضمن ایجاد شرایط ایمن، تمرکز بر روی عملکرد ایمن شاغلین نقش و تاثیر حداکثری را در جهت جلوگیری از وقوع حوادث دارد.
مهم‌ترین معیارهای موثر بر مدیریت عملکرد ایمن شاغلین، مسیر جذب ایمن است. در این مرحله باید اطمینان حاصل شود که فرد از نظر ایمنی شرایط احراز شغل را داشته باشد. آموزش دادن به افرادی که از مسیر ایمن‌محوری جذب شده‌اند و تجهیز آنها به لوازم حفاظت فردی از مراحل بعدی مدیریت عملکرد ایمن شاغلین است. مرحله تکمیلی نظارت و پایش عملکرد ایمنی توسط لایه های نظارتی ایمن (MLS) است. ذکر یک نکته در اینجا ضرورت دارد؛ استفاده از لوازم حفاظت فردی به تنهایی بازدارنده وقوع حوادث نیستند. ابزار کنترلی در مبحث کنترل عملیات در ایمنی شامل سه نوع است: ابزارهای بازدارنده، ابزارهای هشدار دهنده، ابزارهای کاهش دهنده شدت حوادث. به عنوان مثال در حین کار در ارتفاع، استفاده از یراق ایمنی بازدارنده از سقوط است، محصور‌سازی دهانه روباز هشدار‌دهنده بوده و استفاده از کلاه ایمنی کاهش‌دهنده شدت حادثه در صورت سقوط است. اما کلاه ایمنی به تنهایی از سقوط جلوگیری نمی‌کند. لباس نسوز فولادسازی از پاشش مذاب جلوگیری نمی‌کند، اما در صورت پاشش مذاب شدت سوختگی ناشی از پاشش مذاب را کاهش می‌دهد.
مطابق قانون کار کارفرما موظف است لوازم حفاظت فردی متناسب با شغل در بازه‌های زمانی مشخص به کارکنان اختصاص دهد و نحوه‌ی استفاده از لوازم حفاظت فردی را به نفرات مربوطه آموزش دهد. بر استفاده از لوازم حفاظت فردی نظارت موثر داشته باشد. از طرف دیگر طبق قانون کار مجری کار نیز موظف به استفاده از لوازم حفاظت فردی و رعایت الزامات ایمنی در محیط کار هستند. کارفرما در قوانین کار شخصیتی حقیقی یا حقوقی است که مستقیما به کارگر دستمزد پرداخت می‌کند. طبق این تعریف قانون کار، پیمانکاران فولاد خوزستان، کارفرمای نیروهایشان هستند و فولاد خوزستان صرفا کارفرمای کارکنان دائم و قراردادی است.
در ادامه گفت و گویی با داریوش دانیالی مدیر ایمنی فولاد خوزستان انجام شده که می خوانیم.
چه میزان در معرض قرار دادن جملات و تصاویر کلیدی ایمنی بر رفتار و مواجه کارکنان تاثیرگذار است؟
در اصول روان‌شناسی آموزشی و به ویژه آموزش‌های ایمنی، علائم بصری بالغ بر نود درصد تاثیرگذار است و تکرار دفعات مواجه با تصویر، تاثیرپذیری فرد از انعکاس تصویر را به مراتب افزایش می‌دهد. به هر میزان پوشش تصویری ایمنی در قالب رسانه‌های مجازی، در محیط کار و در مبادی ورودی‌های شرکت باشد، به همان میزان در تغییر نگرش ایمنی و ترویج تفکر ایمن محور افراد تاثیرگذار است.
مهم‌ترین فردی که در پیشانی جبهه‌ی جنگ صنعتی قرار دارد، کارگر است که دو وظیفه‌ی اصلی بر عهده دارد، مواظبت از جان خود و همکاران خود. یعنی فرد افسر ایمنی خود و دیگر همکارانش می‌شود. اینکه تصور کنیم در حین کار باید فرد یا گروهی دائما" مراقب رفتارمان باشد، نگرشی کاملا" اشتباه است.
مسئولیت‌پذیری فقط از نگاه اجرای قانون نیست. اگر هر فرد بتواند فارق از الزام قانونی، با یک تذکر و هشدار، باعث شود، فردی از حادثه‌ای دور شود و این کار را انجام ندهد، فارغ از اینکه قانون مسئولیتی بر گردن فرد گذاشته باشد، از لحاظ وجدانی فرد را درگیر می‌کند. در شرکت فولاد خوزستان، تلاش در جهت ترویج فرهنگ ایمنی و تفکر خودمراقبتی و دیگر مراقبتی است. اعتقاد داریم که هر شاغل فولاد خوزستان یک افسر ایمنی است. در فولاد خوزستان کار گروهی است و هر شخصی بسته به مسئولیتی که بر عهده دارد، می‌تواند در موفقیت و شکست کارگروهی سهیم باشد. حوادث شدید ایمنی تلخ و دلخراش است و از دست دادن حتی یک نفر برای خانواده بزرگ فولاد خوزستان غیرقابل قبول و غیرقابل تحمل است. در بازه‌ی زمانی ۱۳۸۷ الی ۱۳۹۶، شانزده هزارنفر در حوادث ناشی از کار در کشور کشته شدند. یعنی شانزده هزار تن در بازه‌ی زمانی صبح که از خانه بیرون رفتند، دیگر برنگشتند. یعنی یحتمل حداقل ۱۶ هزار بچه یتیم شدند. به همین دلیل حضور در جبهه‌های صنعت، به ویژه صنعت فولاد، مصداق حضور در جبهه‌ی جنگ است.
منظور از روزهای سفید در فولاد خوزستان چیست؟
روزهای سفید در فولاد خوزستان، روزهایی هستند که هیچ‌گونه حادثه خیلی شدید اتفاق نیفتاده است. حادثه خیلی شدید یعنی حادثه‌ی منجر به فوت یا نقص عضو اصلی. آخرین سال رکورد روزهای سفید در حوزه‌ی بهره‌برداری، سال ۱۳۹۱ بود. در فولاد خوزستان در بخش پروژه‌ها، شصصد و هفتاد و دو روز، و در معاونت بهره‌بردرای یعنی پُرچالش‌ترین معاونت از نظر معیار ریسک نفر ساعت، عدد تاریخی هزار و سیصد و هشتاد و یک روز بدون حادثه (روزهای سفید) ثبت شده است. این رکورد در صنعت فولاد کشور کم نظیر است. همه ارکان سازمان و کارشناسان ایمنی حوزه صنعت فولاد بر این باور هستند که این رکورد تصادفی به دست نیامده است و تصادفی تداوم نخواهد داشت. به منظور تحقق هر اهدافی چرخه دمینگ یه ابزار اساسی و کنترلی است. اولین گام شناسایی مخاطرات دارای پیامدهای ۹ و ۱۰ بود. خروجی فعالیت گروه‌های تخصصی شناسایی مخاطرات دارای پیامدهای ۹ و ۱۰، شناسایی هشت خطر مشترک مرگبار در شرکت فولاد خوزستان بود. به منظور مدیریت هر یک از مخاطرات مرگبار شناسایی شده، برنامه ریزی شد. در ابتدا نظام مجوزهای ایمنی مستقر شد. مجوزهای ایمنی یکی از مهم‌ترین ابزارهای کنترل مدیریتی در نظارت ایمنی هستند. در ادامه سیستم کارت قرمز به کار گرفته شد. نتیجه استفاده از کارت قرمز با کاهش معنادار حوادث برق‌گرفتی همراه بود. پایش نظام‌های مذکور در قالب استقرار سیستم MLS صورت گرفت. ایمن‌سازی سایت سومین گام بود، جایی که بیشترین حوادث رخ می‌داد. در حوزه و تجهیزات دوار، جرثقیل‌ها و ماشین‌آلات سنگین بودند. عمده‌ترین قسمت‌های حادثه‌ساز تجهیزات دوار حفاظ‌گذاری شدند. در حوزه جرثقیل‌ها و ماشین‌آلات سنگین اقدامات موثری در جهت ایمن‌سازی انجام شد و همچنان ادامه دارد.
در روال‌ها و رویه ها و Hold Point مستقر شد. از جمله مهم‌ترین این روال شامل اخذ تاییدیه از مدیریت ایمنی قبل از جانمایی، در زمان طراحی و در مراحل اجرا است. در حوزه ایمنی پیمانکاران نیز اقدامات اساسی و بی نظیری انجام شد که در طول تاریخ فولاد خوزستان بی‌سابقه و بی‌نظیر بود.
ضرورت و فلسفه وجودی گشت‌های عالی VIP
گشت‌های عالی VIP از سال ۱۳۷۶ در فولا خوزستان مستقر شد. گشت‌های عالی VIP شامل اعضای اصلی گشت و اعضای میزبان است. بر اساس برنامه‌ای که سالیانه تقویم و ابلاغ می‌شود، دوشنبه‌ی هر هفته اعضای گشت با دبیری واحد ایمنی، مجموعه‌ای را انتخاب می‌کنند و به اتفاق اعضای میزبان در محلی که مسیر گشت از قبل (نیم ساعت قبل از گشت) مشخص شده، حاضر می‌شوند. اتاق‌های کنترل، کارگاه، محل استقرار، پروژه‌های در حال انجام، ساختمان واحدهای ستادی و ... به لحاظ شرایط ایمن، نصب کارت قرمز، الزامات ایمنی، سیسم مجوزهای ایمنی، بررسی میزان اطلاعات ایمنی شاغلین از مخاطرات شغلی و محیط کار، نظام 5S، سلامت ابزارها و تجهیزات، ادوات بالابری و تجهیزات برقی و ... پایش می‌شوند. در ادامه اعضای گشت و میزبان بر اساس لیست مشخص شده، امتیازدهی می‌کنند. نتایج حاصل از برگزاری گشت عالی VIP، ایجاد محیط کار ایمن به منظور جلوگیری از وقوع حادثه است. در واقع هدف از گشت VIP، کمک به مدیریت در کاهش حوادث و افزایش بهره‌وری است.
فولاد خوزستان برای تشویق کارکنان به رعایت ایمنی چه موارد در نظر گرفته است.(نتایج حاصل از استقرار نظام تشویق و انضباطی)؟
در تفکر مدیریتی و راهبری شرکت فولاد خوزستان، اولویت در تشویق شاغلین شرکت است. از سال ۱۳۹۵ نظام‌های تشویقی و انضباطی در فولاد خوزستان با هدف ترویج فرهنگ تفکر ایمن محور مستقر شد. برای هر فرد پرونده‌ی HSE تشکیل داده شد. حضور به موقع در انجام معاینات دوره‌ای (طب صنعتی)، حضور در آموزش‌های ایمنی، اجرای الزامات ایمنی و عملکرد ایمن و ... مواردی هستند که در حین کار پایش می‌شوند. پاک نگه داشتن این پرونده به تشویق فرد منجر می‌شود. نفرات برتر ایمنی در دوره‌های سه ماه، طبق سهمیه تعیین شده، با هماهنگی مدیر بخش انتخاب می‌شوند. مجموعه نفرات منتخب برتر ایمنی در دوره‌های سه ماهه (شامل ۱۰۰ نفر از کارکنان شرکت و ۱۰۰ نفر از پیمانکاران) هستند. افراد برتر ایمنی شرکت به صورت مالی تشویق می‌شوند. انتخاب بخش برتر HSE در دوره‌های سه ماه نیز یکی دیگر از مکانیزم های تشویقی HSE است. از سویی دیگر در صورت رعایت نکردن مواردی مانند؛ حضور نیافتن به موقع در انجام معاینات دوره‌ای (طب صنعتی)، حضور نیافتن در آموزش ایمنی، پایبند نبودن به اجرای الزامات ایمنی و انجام رفتارهای غیرایمن و ... نمرات منفی متناسب با تخطی فرد از الزامات ایمنی در پرونده HSE فرد ثبت می‌شود، پیامدها چنین رفتارهایی منجر به کسر پاداش و غیرقابل قبول شده شاخص HSE عملکرد فصلی فرد خواهد شد و در حوزه پیمانکاران ضمن تبدیل شدن به جریمه مالی، متناسب با نمرات منفی کسر شده، می تواند منجر به تایید نشدن کارکنان پیمانکار و شرکت پیمانکاری شود.
طرح تشویقی که در نظر داریم برای اولین بار در صنعت فولاد کشور پیاده کنیم، طرح جامع تشویقی ایمنی، طرح جامع تشویقی روزهای سفید است. ایده اولیه این طرح از سوی معاون محترم بهره برداری ارائه شد. در حال حاضر در مراحل ارزیابی کارشناسی و شبیه‌سازی است. امیدواریم با حمایت مدیرعامل و دیگر مدیران عالی، طرح جامع تشویقی روزهای سفید که یقین داریم می تواند در سطح کشور به یک الگو تبدیل شود، در سال ۱۴۰۲ اجرایی شود.
و کلام آخر
فارغ از هر شعاری، به قطع و یقین اعلام می‌کنیم که شاغلین شرکت بزرگ فولاد خوزستان اعضای یک خانواده‌ی هستند. اگر برای هر یک از شاغلین اتفاقی رخ دهد، دیگر اعضای خانواده متاثر خواهند شد. تلاش همکاران واحد ایمنی در کنار همیت اصلی که از سوی ارکان مدیریتی و اجرایی سایت‌ها صورت می‌گیرد بر این است که با کمک اعضای خانواده‌ی بزرگ فولاد خوزستان، ایمنی و سلامت خود و دیگران را حفظ کنیم.
تنها شرط تدوام روزهای سفید و ایجاد شرایط ایمن، مشارکت تک تک شاغلین است. وقتی هر یک از شاغلین خود را افسر ایمنی بدانند، از بروز بسیاری از اتفاقات جلوگیری می‌شود. اگر موفقیتی در ثبت روزهای سفید رقم خورد، حاصل قرار گرفتن کارکنان ایمنی و HSE در کنار ارکان مدیریتی و اجرایی سایت‌های شرکت فولاد خوزستان است. مدیران ارشد سازمان از جمله هیات مدیره، مدیرعامل، قائم‌مقام مدیرعامل، معاونین، مدیران بخش ها و مدیران پروزه ها و سایر ارکان مدیریتی و اجرایی سازمان، بر ضرورت فراهم شدن ایجاد شرایط ایمن تاکید دارند. انصافا تا به امروز در راستای تحقق این خواسته از هیچ حمایتی فروگذار نبودند. از شاغلین سخت‌کوش و تلاشگر فولاد خوزستان می‌خواهیم، نسبت به رعایت موارد ایمنی و فراهم کردن شرایط ایمن، یار و یاور باشند. هیچ نوع حادثه‌ی فردی فارغ از شدت آن، پذیرفتنی نیست. به لطف خداوند بزرگ و حمایت ارکان سازمان، از مکانات برای جلب مشارکت ایمنی شاغلین و ترویج فرهنگ تفکر ایمن محور و ارتقای سطح ایمنی استفاده می‌کنیم. روزی برای ما خوشایند و لذت بخش است که حادثه‌ای برای هیچ‌کس رخ ندهد و شاغلین شرکت سالم و سلامت به کانون گرم خانواده برگردند.
ممنون و مدیون زحمات شاغلین معزز خانواده بزرگ فولاد خوزستان هستم که در جهت حفظ جان و سلامتی شاغلین شرکت تلاش می‌کنند و دست هر شخصی، در هر جایگاهی، که در حد توان و وسع خود، برای سلامت، یک قدم مثبت بر می‌دارند را با افتخار می بوسم.