حدود ۷۰ درصد کل تولیدات مواد نسوز در صنایع تولید آهن و فولاد مصرف می شود. صنعت دیرگداز به عنوان یکی از صنایع کلیدی و با کاربردی وسیع در صنایع بالادستی، نقشی سازنده در آبادانی کشور دارد. استفاده از محصولات این صنعت در صنایع فولاد سازی، فلزات غیر آهنی، صنایع غیر فلزی (مانند سیمان، کاشی، سرامیک و شیشه) و نیز حوزه انرژی (نفت، گاز، پتروشیمی و نیرو) اهمیت آن را دو چندان نموده است. در حاشیه ششمین نمایشگاه صنعت دیرگداز خبرنگار روابط عمومی با یوسف زاهدی مقدم مدیر خرید مواد اولیه و انرژی در مورد اهمیت مواد نسوز در زنجیره تولید فولاد گفت و گویی انجام داده که در ادامه می‌خوانید.
یکی از مهم‌ترین مواد مورد نیاز در زنجیره فولاد مواد نسوز هستند، نقش (ضرورت) صنعت نسوز در فولاد چه میزان است؟
مواد دیرگداز در صنایع ذوب آهن، سیمان، پتروشیمی، فولاد، شیشه و سرامیک کاربردهای مهم و ویژه‌ای دارد. یکی از مشکلات بزرگ در صنایع فولادی قیمت بالای این محصولات در مقابل کیفیت شان است. برای رسیدن به کیفیت مناسب باید از دیرگدازهای مناسب و پر بازده استفاده کرد. نرخ مصرفی مواد نسوز در صنعت فولاد به ازای هر تن تقریبا ۱۳ کیلوگرم است. که این نرخ مصرفی در کشورهای مختلف متفاوت است. ۵۵ تا ۶۰ درصد حجم مصرفی مواد دیرگداز در اختیار هشت شرکت است، این امر نشان‌دهنده نقش مهم و اساسی صنعت دیرگداز در صنایع فولادی است. ۸۰ درصد ارزش واردات صنعت دیرگداز مربوط به اکسید منیزیم، اکسید آلومینیم و یا محصولات بر پایه این ترکیبات می باشد و به طور متوسط برای تولید هر تن فولاد در کشور ۴/۶ دلار نیاز ارزی برای تامین انواع مواد و محصولات نسوز وجود دارد که با احتساب تولید ۵۵ میلیون تن فولاد درسال ۱۴۰۴ تامین مواد و محصولات نسوز این صنعت نیازمند بیش از ۲۵۳ میلیون دلار ارز خواهد شد. میزان ظرفیت اسمی تولیدات نسوز کشور حدود ۵۹۰ هزار تن در سال است و میزان میانگین تولید سالیانه ۳۳۰ هزار تن بوده است که مقدار ۲۴۳ هزار تن حدود ۷۴ درصد مربوط به مصرف آن در صنایع فولاد است. در افق ۱۴۰۴، به میزان ۶۸۴ هزار تن مواد نسوز در صنایع فولادی مورد نیاز است و لذا نیاز به افزایش ظرفیت تولید مواد نسوز به میزان ۳۳۶ هزار تن می باشد. بنابراین ضروری است، به منظور کاهش ریسک تامین مواد دیرگداز در صنعت فولاد اقدامات ویژه‌ای صورت گیرد.
انتظار فولاد خوزستان از تامین‌کنندگان و تولیدکنندگان محصولات نسوز چیست؟
مصرف نسوز یا دیرگداز یکی از الزامات تولید فولاد است که بخشی از بهای تمام شده فولاد را به خود اختصاص می‌دهد. رابطه صنعت دیرگداز با صنعت فولاد مثل نقش خون در بدن است، البته تاثیر مواد دیرگداز روی قیمت نهایی از ۳ درصد بیشتر نیست، اما اثری حیاتی دارد و اگر صنعت دیرگداز وجود نداشته باشد، نمی‌توان حتی یک گرم فولاد تولید کرد. این صنعت شرایط سخت شیمیایی و حرارتی برای تولید فولاد را تسهیل می‌کند. فولاد خوزستان دومین تولیدکننده‌ی شمش های فولادی کشور، انتظار دارد تامین‌کنندگان مواد دیرگداز علاوه بر تامین به موقع، در راستای افزایش کیفیت مواد و قطعات نسوز مصرفی در صنعت فولاد گام‌های اساسی بردارند. نتیجه این حرکت، افزایش عمر و فراهم شدن شرایط ایمن برای فولادسازان است. از طرفی باعث کاهش میزان مصرف محصولات دیرگداز شده و در نهایت هزینه‌ها صرف تولید می‌شود. واحد خرید نسوز فولاد خوزستان با بهره‌گیری از مدل مفهوم مجموع هزینه‌های مالکیت (TCO) کاهش سهم نسوز در قیمت تمام شده محصول نهایی را مدنظر دارد. مجموع هزینه‌های مالکیت (TCO) نوعی روش‌شناسی تحلیلی است که تمام هزینه‌های مرتبط با نسوز مورد استفاده از ابتدای فرآیند خرید تا فرآیند دفع نسوزهای باطله را در برگرفته و حتی اثر نسوز بر خود فرآیند را نیز شامل می‌شود. این روش شامل شش بخش اصلی: خرید نسوز اصلی، هزینه‌های لجستیکی، نصب و تخریب، تعمیرات دیرگداز، انرژی و تاثیر بر فرآیند است.
با توجه به کارگیری سیاست بومی‌سازی چه میزان از مواد نسوز فولاد خوزستان از تولیدکنندگان داخلی تهیه می‌شود؟ و آیا فولاد خوزستان طرح مشترکی با تولیدکنندگان نسوز (برای مثال شرکت‌های دانش‌بنیان) دارد؟
فعالیت‌های بومی‌سازی مواد نسوز و سایر اقلام و قطعات نسوز از سال ۱۳۹۷ آغاز و تا به امروز به صورت یک سیاست راهبردی ادامه دارد. بومی‌سازی جرم‌های تعمیر سرد، جرم تعمیر گرم، جرم گانینگ مجرای تخلیه کوره ، ماسه مجرای تخلیه، قطعه اندبریک و ساروند بریک و تیوب EBT، تیوب چنجر تاندیش اسلب و اسلاید گیت پاتیل مذاب از جمله فعالیت‌های بومی‌سازی در شرکت فولاد خوزستان است، که با توان و تخصص نیروهای واحدهای بهره‌برداری و خرید و استفاده از تجهیزات و توانمندی تامین‌کنندگان نسوز و شرکت‌های دانش بنیان محقق شده است. این روند بومی سازی در مواد نسوز و قطعات خاص پاتیل و تاندیش و نسوز سایر نواحی همچنان ادامه دارد.
بخش عمده ی از خرید مواد و قطعات نسوز از داخل کشور تامین می‌شود و بخش جزیی از اقلام و محصولات نسوز به علت کمبود تولید داخل ناشی از کمبود مواد اولیه صنعت نسوز اعم از آلومینا و منیزیت، از خارج تامین می‌شود.
آیا فولاد خوزستان برای پایداری تامین مواد نسوز به صورت مشترک یا مجزا، اقدامی برای سرمایه‌گذاری در معادن نسوز کرده است و در صورت پیشنهاد تولیدکنندگان حاضر به سرمایه‌گذاری است؟
به منظور تامین پایدار مواد اولیه جرم‌ها و آجرهای نسوز برنامه‌های سرمایه‌گذاری با مشارکت بخش خصوصی و تامین‌کنندگان مواد نسوز، در معادن دولومیت و بوکسیت با نگرش توسعه در راستای تولید مواد و جرم‌های نسوز در دست اقدام است. با امید به اینکه در پرتو عنایت خاصه حضرت حق در مجموعه های بهره‌برداری و خرید مواد نسوز، توسعه، پیشرفت و ترقی بیش از پیش محقق شود.
و کلام آخر؟
برگزاری نمایشگاه صنعت دیرگداز یکی از ابزارهای مهم در شناسایی نیاز صنایع مصرفی مواد نسوز و معرفی توانمندی‌های واحدهای تولیدی مواد دیرگداز است که باعث ایجاد رقابت‌های سالم داخلی و بین‌المللی می‌شود. از طرفی فرصت‌های مناسبی را به منظور انجام مطالعات و بررسی‌های اقتصادی، تحقیقات بازاریابی و سنجش واحدهای تولیدی صنعت دیرگداز را مهیا می‌نماید. ویژگی نمایشگاه‌های تخصصی به این معنا است که جمعی از دست‌اندرکاران و متخصصین آن حوزه صنعتی را در یک محدوده خاص زمانی و مکانی گرد هم می‌آورند و پدیدآورنده‌ی فرصتی طلایی به منظور آشنایی با آخرین تحولات، توانمندی‌های علمی، فن‌آوری نوین و صنعتی است.